เหรียญโปรยทาน...

สวัสดีค่ะ ทุกท่านที่ได้เข้ามาชมสื่อการเรียนรู้ของดิฉัน ซึ่งเกี่ยวกับแหล่งการเรียนรู้งานฝีมืออย่างหนึ่งที่ในสมัยนี้อาจจะมีเด็กบ้างคนเท่านั้นที่รู้จักวิธีการทำของชนิดนี้ขึ้นมา ที่ในสมัยนี้อาจจะมีเด็กบ้างคนเท่านั้นที่รู้จักวิธีการทำของชนิดนี้ขึ้นมาดิฉันและครอบครัวก็เป็นคนหนึ่งที่ได้ทำสิ่งนี้ขึ้นมาอยู่บ่อยๆ สิ่งที่ว่านี้ก็คือ เหรียญที่นำไปโปรยทานตามงานมงคลทั้งหลาย เหรียญโปรยทานจากงานพิธีเทศมหาชาติ โดยเหรียญที่ได้มีความสวยงามและมีลวดลายแปลกใหม่อยู่ทุกๆปี นอกจากนั้นฉันยังได้รับเหรียญโปรยทานจากงานบวช งานศพ ซึ่งมีรูปแบบลายแตกต่างกันไป เมื่อดิฉันก็มีความสนใจในเรื่องนี้ จึงคิดว่ายังมีข้อมูลอีกหลายอย่างที่เราไม่ทราบเกี่ยวกับเรื่องการพับเหรียญโปรยทาน จึงได้ทำสื่อการเรียนรู้นี้ขึ้นมาเพื่อให้ผู้ที่สนใจเรื่องการพับเหรียญโปรยทานได้ศึกษาวิธีการพับและหวังว่าท่านผู้อ่านคงจะได้ความรู้จากสื่อการเรียนรู้ของดิฉัน หากผิดพลาดประการใดขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย  

                ทุกท่านเคยทราบหรือไม่ค่ะว่า ดอกกุหลาบ ดอกบัว ดาวกระจายที่ถูกพับเป็นเหรียญที่เราได้รับจากโปรยทานตามงานบวช งานแต่งงาน หรืองานศพ มีประวัติความเป็นมาและมีวิธีการทำอย่างไร?  วันนี้ดิฉันจะนำข้อมูลเหล่านี้มาให้ทุกท่านได้ทราบค่ะ

ประวัติความเป็นมา  

                ในพิธีบวช ก่อนที่นาคจะบวชเป็นพระจะต้องมีการโปรยทานก่อนเข้าโบสถ์ ตรงจุดนี้เองจึงก่อให้เกิดมีงานประดิษฐ์ขึ้นมาอีกรูปแบบหนึ่ง คือการห่อเหรียญด้วยกระดาษแก้วสีต่างๆ เพื่อให้เห็นได้เด่นชัดขึ้น เพราะเมื่อก่อนจะไม่มีการห่อเหรียญ เมื่อโปรยไปแล้วผู้ที่รอเก็บจะหาไม่เจอ หรือเก็บไปแล้วเอาไปไว้ในกระเป๋าสตางค์ เพื่อเป็นขวัญกระเป๋า  แต่ทำไปทำมาเหรียญก็ปนกัน จึงได้มีผู้ริเริ่มห่อเหรียญขึ้นมา

เหรียญโปรยทาน

การประดิษฐ์เหรียญโปรยทานจากริบบิ้นหลากสีสัน สำหรับเป็นของที่ระลึกในงานประเพณีต่างๆ ได้แก่งานบวช งานแต่งงาน และงานศพ มีหลายรูปแบบ วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการประดิษฐ์หาซื้อได้ง่ายมากค่ะ ขั้นตอนในการประดิษฐ์ไม่ได้ยุ่งยากอะไร ทำให้มีผู้สนใจขั้นตอนในการทำในแบบต่าง ๆ แถมยังเป็นการฝึกสมาธิให้จิตใจสงบ สามารถนำไปประกอบอาชีพเสริมหรือร่วมกันทำเป็นกลุ่มธุรกิจขนาดย่อม เพื่อให้เกิดรายได้ในชุมชน 

การประดิษฐ์เหรียญโปรยทาน ได้แบ่งออกเป็น 3 ประเภท

1.เหรียญโปรยทานสำหรับงานอุปสมบท

                โปรยทานก่อนนำนาคเข้าโบสถ์ ตามประเพณีนิยม เมื่อปห่นาคไปยังโบสถ์ เวียนโบสถ์สามรอบพร้อมด้วยเครื่องอัฏฐบริขารที่ใช้ในการบวช และของที่ถวายพระส่วนเครื่องอัฏฐบริขารและของถวายพระ จะนำไปตั้งในโบสถ์ก่อนการวันทาสีมา นาคจะจุดธูปเทียน ที่เสมาหน้าโบสถ์แล้วนั่งคุกเข้าประนมมือกล่าวคำวันทาสา แล้วกราบ ปักดอกไม้ธูปเทียน ณ ที่จัดไว้ นำนาคมาที่หน้าโบสถ์  ‘นาคจะโปรยทาน’ เสร็จแล้วจะจูงนาคเข้าโบสถ์โดยบิดาจูงมือข้างขวา มารดาจูงมือข้างซ้าย พวกญาติคอยจับชายผ้าตามส่งข้างหลัง เมื่อพ้นประตูแล้วให้เดินตรงไปที่พระประธานประกอบพิธีต่อไปค่ะ

                การประดิษฐ์เหรียญโปรยทานสำหรับงานอุปสมบท สีริบบิ้นที่ใช้ส่วนมากใช้สีเหลืองทอง สีส้ม บางงานมีหลากสีแล้วแต่ชอบ

2.เหรียญโปรยทานสำหรับงานมงคลสมรส

                จากคำว่าเหรียญโปรยทาน เรียกว่า ซองมงคล เพื่อใช้เหมาะกับงานมงคลสมรสจะใช้ตอนกั้นประตู เดิมทีเพื่อความสนุก แต่ภายหลังแทบจะเป็นองค์ประกอบหลักของงานแต่งงาน การกั้นประตู คือการขวางทางขบวนขันหมากฝ่ายเจ้าบ่าวไว้ เมื่อเคลื่อนเข้ามาในเขตบ้านเจ้าสาว โดยใช้คนสองคนถือ สร้อยเงิน สร้อยทอง กั้นประตูไว้ หากไม่มอบของกำนัลให้ก็จะไม่ยอมให้ผ่านเข้าไปได้ ในแต่ละประตูเถ้าแก่ของเจ้าบ่าว จะต้องเจรจาเพื่อมอบซองมงคลก่อนจะผ่านประตูไปได้

                การประดิษฐ์เหรียญโปรยทานสำหรับงานมงคลสมรส สีริบบิ้นที่ใช้ส่วนมากใช้สีสดใสเย็นตา สีหวาน เช่น ชมพู สีแดง สีฟ้า และสีอื่นๆ

3.เหรียญโปรยทานสำหรับงานศพ

                ตามความเชื่อที่มาแต่โบราณ ว่าเมื่อคนในครอบครัวล่วงลับไป หลังจากงานเผาศพ ลูกหลานไม่อยากให้วิญญาณ เป็นวิญญาณที่เร่ร่อน ก็บอกเจ้าที่ เจ้าทาง ขอให้ดวงวิญญาณไปสถิตที่บ้าน โดยการโปรยทานเพื่อเป็นการซื้อทาง ให้ดวงวิญญาณผ่านไปได้ไม่ติดขัด แขกที่ไปร่วมงานที่เก็บเหรียญได้ จะนำไปทำบุญต่อเพื่ออุทิศบุญกุศลให้ผู้ล่วงลับ และก็จะได้บุญกุศลนี้ไปด้วย

การประดิษฐ์เหรียญโปรยทานสำหรับงานศพ สีริบบิ้นที่ใช้ส่วนมากเป็นสีขาว สีดำ

     การโปรยทาน หมายถึง การสละเงินทองทรัพย์สมบัติเป็นทานแก่ผู้อื่นโดยไม่หวังผลตอบแทน โดยถือคติตามที่พระพุทธเจ้าทรงสละราชย์สมบัติออกผนวช ไม่ปรารถนาแม้ความเป็นพระเจ้าแผ่นดิน การโปรยทานก่อนเข้าโบสถ์เป็นการแสดงว่าต่อจากนี้ไปนาคได้สละสมบัติทุกอย่าง แล้ว เพื่อดำเนินชีวิตตามแบบอย่างองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า  นอกจากนั้น การโปรยทานยังเป็นการสอนคนให้รู้จักเสียสละโดยปราศจากเงื่อนไขใดๆ ทั้งสิ้น

            การโปรยทานนั้นจะมีก็ได้ไม่มีก็ได้ ไม่ใช่ข้อกำหนดตายตัว เนื่องจากไม่ใช่พิธีที่เกี่ยวเนื่องกับการบวช  ถึงไม่มีการโปรยทานก็บวชสำเร็จเป็นพระได้              ดังนั้น วัดใหญ่ๆ บางวัด ที่มีแบบแผนและเป็นหลักในการประกอบพิธีบวช จึงไม่นิยมให้มีการโปรยทาน  เพราะการโปรยทานไม่เกี่ยวเนื่องกับพิธีบวช โดยจะยึดเอาขั้นตอนและพิธีบวชเป็นหลัก  พิธีกรรมใดไม่เกี่ยวเนื่องกับขั้นตอนการบวชก็จะไม่ให้มี เพราะจะทำให้เกิดความไม่เรียบร้อย  เกิดเสียงเอิกเกริกเฮฮา  อันเป็นการแสดงความไม่เคารพต่อสถานที่         การโปรยทานงานบุญอื่นๆก็สามารถทำใด้ เช่น งานทอดฝ้าป่า งานทอดกฐิน งานศพ งานแต่ง เพราะการโปรยทาน ถือว่าเป็นการทำทานบรมีให้แก่ตน เพราะมนุษเรา ควรจะสร้างทั้งบุญ และทานควบคู่กันไป  

               ทำไมต้อง โปรยทาน ในงานบวชและงานศพ ทุกท่านอาจจะสงสัยกันว่าทำไมเลยไปหาข้อมูลเพิ่มเติมมาให้อ่านกันเป็นเกล็ดเล็กๆ

  1.โปรยทานในงานบวช หลังจากที่ผู้จะอุปสมบถ(นาค) เดินรอบโบสถ์ครบ 3 รอบและไหว้เสมาแล้ว นาคจะโปรยทานก่อน จะเข้าไปทำพิธีอุปสมบถ เชื่อกันว่าเงินที่นาคโปรยเป็นเงินที่บริสุทธิ์ สะอาด และเป็นการโปรยผลบูญที่บวชให้แก่ผู้ที่มาร่วมงาน เหรียญที่โปรยไม่นิยมนำไปใช้จ่าย แต่นิยมนำกลับบ้าน เพราะเชื่อกันว่าถ้ามีติดบ้านเรือนแล้วจะดี จะมีความเจริญรุ่งเรือง ติดกระเป๋าสตางค์แล้วจะทำให้ทำมาหากินขึ้น ค้าขายดี .

2.โปรยทานในงานศพ ตาม ความเชื่อเมื่อคนในครอบครัวล่วงลับไปแล้ว หลังจากงานเผาศพ ลูกหลานไม่อยากให้ดวงวิญญาณเร่ร่อน ก็บอกเจ้าที่เจ้าทางขอให้ดวงวิณญาณไปสถิตย์ที่บ้าน ต้องโปรยทานเพื่อเป็นการซื้อทางให้ดวงวิณญาณผ่านไปได้ค่ะ คนที่ไปร่วมงานสามารถเก็บเหรียญที่โปรยได้นะคะ แต่ไม่แนะนำให้นำไปใช้ ส่วนใหญ่จะนำไปทำบุญต่อเพื่ออุทิศบุญกุศล ให้แก่ผู้ที่ล่วงลับและผู้ที่เก็บไปทำบุญก็จะได้บุญกุศลนี้ไปด้วย