การแกะสลักผักและผลไม้

สยามเมืองยิ้มเป็นชื่อที่ทั่วโลกรู้จักและคุ้นเคย  เนื่องจากความสวยงามและวิจิตของศิลปวัฒนธรรม ทำให้นักท่องเที่ยวไม่ลืมเลือน แม้ได้มาแค่ครั้งเดียวก็ติดใจอยากมาอีก  สิ่งหนึ่งที่สร้างความประทับใจนั่นคือ  ศิลปะของการแกะสลักผักผลไม้ที่จัดตกแต่งมาคู่กับอาหารไทยเลิศรส

มีดปลายแหลม ใช้ปอกและหั่นผัก ผลไม้

มีดแกะสลัก

มีดคว้าน ใช้คว้านเมล็ดผลไม้ออก

ที่ตักผลไม้ทรงกลมใช้ตักผลไม้ที่ให้ได้ทรงกลม หรือ ใช้ตักผลไม้ออกให้เหลือเปลือกนำไปใช้เป็นประโยชน์ เช่น ตักเนื้อแดงแตงโมออกเอาเอาเปลือกแตงโมไปทำอ่างที่ใส่พั้นช์ และเนื้อแตงโมกลมจัดเป็นผลไม้เสิร์ฟ

ที่ตัดแบบหยัก           กรรไกรสำหรับตัดแต่ง           ที่ปอก และฝานผลไม้

พิมพ์กดรูปต่างๆ ใช้กดผลไม้-ผักที่สไลด์มาบาง ๆ

... การแกะสลักผักผลไม้เป็นวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาแต่โบราณกาล  ดั่งที่เขียนไว้ในวรรณคดีบางเรื่องเช่น ในบทละครพระราชนิพนธ์ในล้นเกล้ารัชกาลที่ 2 เรื่อง " สังข์ทอง " ที่พรรณาถึงความพยายามของนางจันทร์เทวีที่นำฟักทองมาแกะสลักเพื่อเล่าเรื่องแต่หนหลัง  แล้วนำมาแปรรูปเป็นเครื่องต้นถวายพระสังข์ทองเพื่อให้ทรงทราบว่าพระมารดาอยู่ไม่ไกล  ดังข้อความนี้

" ชิ้นหนึ่งทรงครรภ์กัลยา.....คลอดลูกออกมาเป็นหอยสังข์

ชิ้นสองต้องขับเที่ยวเซซัง.....อุ้มลูกไปยังพนาลัย

ชิ้นสามเมื่ออยู่ด้วยยายตา.....ลูกอยากออกมาช่วยขับไก่

ชิ้นสี่กัลยามาแต่ไพร.....ทุบสังข์ป่นไปกับนอกชาน

ชิ้นห้าบิตุรงค์ทรงศักดิ์.....ให้รับตัวลูกมาจากบ้าน

ชิ้นหกจองจำทำประจาน.....ให้ประหารฆ่าฟันให้บรรลัย

ชิ้นเจ็ดเพชฌฆาตเอาลูกยา.....ไปถ่วงลงคงคาน้ำไหล

เป็นเจ็ดชิ้นสิ้นเรื่องอรไท.....ใครใครไม่ทันจะสงกา "

 

 ... นอกจากนี้ยังมีวรรณคดีอีกหลายเรื่องที่ใช้งานศิลปะบอกความในใจ  มิให้ผู้อื่นล่วงรู้ความนัย นี่เป็นเพียงตัวอย่าง ..... ด้วยเหตุที่คนไทยเป็นคนที่มีน้ำใจ ใจเย็น จึงชอบงานที่ใช้ฝีมือ งานที่ประดิบประดอยในการทำสิ่งสวยๆงามๆขึ้น  ซึ่งเป็นงานที่ใช้ความคิดสร้างสรรค์ เช่นการนำผักผลไม้นานาชนิดที่มีสีสันสวยสดนำมาแกะเกลา ให้ได้งานชิ้นใหม่ที่มีความสวยงามเกิดขึ้น แล้วงานศิลปะชิ้นนี้ก็ได้เป็นมรดกตกทอดมาถึงรุ่นลูกหลานไทย

 

...การนำผักผลไม้มาแกะสลัก จุดประสงค์แรก คือ เพื่อทำให้อาหารจานนั้นเกิดความสวยงามน่ารับประทาน และทำให้สามารถรับประทานผักผลไม้ได้สะดวกมากยิ่งขึ้น เช่น สมัยก่อนผู้หญิงที่เป็นแม่ศรีเรือน มีการต้อนรับแขกผู้มาเยือนด้วยการนำผลไม้ที่ปอกเปลือกปลิ้นเอาเมล็ดออก บางชนิดก็ต้องตัดทอนเป็นชิ้น และบางชนิดก็คว้านเอาเมล็ดออก ทำให้ผู้มาเยือนเกิดความประทับใจ ... เพราะสิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งที่แสดงให้เห็นถึงความตั้งใจ และเต็มใจของผู้ทำ

... ศิลปะวัฒนธรรมไทยของเรานั้นมีอยู่มากมาย แฝงไว้ด้วยความสวยงาม อ่อนช้อย ประณีต ทั้งในแง่ของรูปธรรม และนามธรรม  ตลอดจนชีวิตของผู้คน ปัจจุบันนี้ศิลปะวัฒนธรรมของไทยเรานั้นเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางในหมู่ชาวต่างประเทศ ทั้งแถบเอเชีย และในยุโรป-อเมริกา ... การแกะสลัก ผัก ผลไม้ หนึ่งในศิลปะ อันส่อให้เห็นวัฒนธรรม งานแสดงศิลปะ งานอาหาร งานจัดเลี้ยง ที่จะขาดการจัดแต่งเสียไม่ได้ ก็คือการแสดงวิธีแกะสลักผักผลไม้นั่นเอง

... การแกะสลักผักผลไม้ของไทยเรา สะท้อนให้เห็นวิถีชีวิตของการอยู่กินของคนไทยที่ประณีต มีความเป็นผู้มีศิลปะ ไม่สุกเอาเผากิน เป็นการสะท้อนให้เห็นถึงความรัก ความปราถนาดีของผู้ประดิบประดอยผักเพื่อให้แขก หรือผู้เป็นที่รักได้รับประทานผลไม้แบบวิจิตรบรรจงและยังเป็นรูปแบบที่ใช้ประดับบนโต๊ะอาหารให้สวยงามมีศิลปะ และยังสะท้อนให้เห็นถึงความเป็นผู้มีวัฒนธรรมอีกด้วย

... การแกสลักผลไม้เหมาะอย่างยิ่งที่จะเลือกใช้ทำในโอกาสพิเศษจริงๆ  เช่นการจัดโต๊ะอาหารพิเศษในวันเกิด วันฉลองความยินดีบางอย่าง วันปีใหม่ วันทำบุญ วันขึ้นบ้านใหม่ ..... การแกะสลักผลไม้ในชีวิตประจำวัน ทำได้ ขอเพียงแต่เลือกวิธีง่ายๆ ใช้ผักผลไม้ที่รับประทานเป็นประจำ ที่จะทำให้โอหารนั้นนุ่มนวล ชวนรับประทาน และเป็นสิ่งแวดล้อมให้ผู้รับประทานมีกิริยามารยาทในการรับประทานอาหารมากขึ้น

... สำหรับผู้เป็นสมาชิกของครอบครัว ก็จะเป็นการกล่อมเกลาเด็กๆ ให้คุ้นเคยกับสิ่งที่เป็นศิลปะ เป็นการสร้างความคุ้นเคยต่อวัฒนธรรมการกินของไทย  และสุดท้ายสร้างรสนิยมและมารยาทในการรับประทานให้เด็กๆได้เป็นอย่างดี

การเลือกซื้อ ผักผลไม้

 

-  หัวหอมชนิดต่างๆ เช่น หอมแดงหอมใหญ่ ควรเลือกหัวที่แน่นๆ สด เลือกหัวที่มีขนาดกลาง หรือ เล็ก โดยให้มีขนาดเท่ากัน

-  แครอท ควาเลือกหัวตรงๆ ขนาดกลาง และใหญ่

-  แรดิช หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า หัวผักกาดแดง ควรเลือกหัวที่สดไม่เหี่ยว หัวป้อมๆ เลือกหัวที่มีขนาดกลาง โดยให้มีขนาดเท่ากันทุกหัว

 

-  หัวไชเท้า ควรเลือกหัวตรงๆ ขนาดกลาง เปลือกใสไม่ขุ่นถ้าหัวใหญ่เนื้อจะฟ่าม
-  แตงร้าน แตงกวา ควรเลือกผิวเขียว ลูกตรงขนาดกลาง สำหรับแตงกวาให้เลือกผิวเขียวๆ เนื้อจะหนากว่าแตงกวาผิวนวลล้อมเขียว
-  มะเขือเทศ เลือกลูกขนาดเท่า ๆ กัน ซึ่งมะเขือเทศลูกรีๆ เนื้อจะหนากว่ามะเขื้อเทศลูกแป้นๆ  เลือกลูกสดๆ ผิวไม่เหี่ยว
-  ฟักทอง เลือกเนื้อหนาๆ และแน่นๆ  โดยสังเกตุได้จากผิวต้องไม่ขรุขระ
-  พริกชี้ฟ้า เลือกสดๆ ผิวตึงๆ เลือกเม็ดเล็กๆ เพราะถ้าใช้เม็ดใหญ่จะเต็มจาน ถ้าแกะเป็นดอกหน้าวัวจึงจะใช้เม็ดใหญ่
- ต้นหอม ต้นกระเทียม เลือกต้นที่มีใบสดเขียว ไม่เหลือง ต้นขนาดกลาง ต้นอวบๆ
- กระชาย เลือกรากสดอ้วนๆ ไม่เหี่ยว
-  กะหล่ำปลีและผักกาดขาว ต้องเลือกที่สด แน่น หัวขนาดกลาง ซึ่งจะมีน้ำหนักมาก
-  มะนาว เลือกสดๆ
-  เผือก ใช้หัวขนาดกลาง ใช้เผือกหอมเนื้อจะละเอียด

ตัวอย่างการแกะสลักผักละผลไม้